Certyfikacja energetyczna bez tajemnic
Od momentu wytworzenia pierwszej energii z surowców kopalnych, stała się ona dobrem pożądanym.
Szybko rozwijające się procesy gospodarcze XIX wieku oraz coraz łatwiejszy dostęp do źródeł energii spowodowały, ze stała się powszechnie wykorzystywana. Dziś, kiedy eksploatacja nieodnawialnych źródeł energii jest na poziomie 86,9% całkowitego zapotrzebowania na produkcję energii pierwotnej, normalną sytuacją jest wzrost cen.
Struktura produkcji energii w świecie
Poziom wykorzystania odnawialnych źródeł energii pozostawia wiele do życzenia. Obecnie kształtuje się on na poziomie 13,1%. Zważywszy na strukturę zużycia energii w Europie, gdzie budynki pochłaniają 40% energii, istotnym elementem jest wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budownictwie.
Struktura wykorzystania odnawialnych źródeł energii
Zgodnie z raportem Eurimy (Skuteczna izolacja. Fakty i liczby) to właśnie budynki dysponują największym potencjałem w zakresie ograniczenia wykorzystywania energii. Przeprowadzenie inwestycji na poczet przyszłych oszczędności powoduje, że odpowiednio zmodernizowany budynek zużywa na ogrzewanie jedynie 27% energii w porównaniu do standardowego budynku wybudowanego przed rokiem 1974. Ponadto produkcja energii ze źródeł kopalnych ma negatywny wpływ na środowisko. Skutki wzrastającej od lat emisji dwutlenku węgla, metanu, freonów i ozonu, można obserwować już dziś. Anomalie pogodowe, huragany i powodzie, upały i susze to tylko niektóre następstwa zmieniającego się klimatu. Z kolei inwestycje mające doprowadzić do oszczędzania energii w budynkach, to potencjalnie mniejsza emisja dwutlenku węgla aż o 460 milionów ton rocznie. Takie działania pozwoliłyby bezproblemowo wypełnić postanowienia Protokołu z Kioto. Takim właśnie przesłaniem kierowała się Unia Europejska uchwalając Dyrektywę w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, zwaną dyrektywą EPBD. Podstawowym celem dyrektywy jest ustalenie klasyfikacji energetycznej wszystkich nowobudowanych, sprzedawanych i wynajmowanych budynków i lokali w Europie. Dokumentem przedstawiającym taka jakość energetyczną jest tzw. świadectwo charakterystyki energetycznej budynku.
Certyfikacja energetyczna nakazem unijnym
Podstawą prawną na poziomie Unii Europejskiej jest Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynku (Energy Performance Buildings Directive – 2002/91/EC). To ona narzuca konieczność wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych, mających na celu wprowadzenia obowiązkowego certyfikowania budynków najpóźniej od dnia 1 stycznia 2009 roku. Warty podkreślenie jest fakt, że Dyrektywa nie narzuca ścisłych, uniwersalnych zasad oceny jakości energetycznej budynku, pozostawiając szczegółowe przepisy poszczególnym krajom członkowskim. Określa natomiast jedynie zakres celów, które muszą być osiągnięte metodami lokalnymi. Z tego powodu zasady obliczeń są właściwe dla danego kraju. W Polsce wprowadza ją nowelizacja ustawy Prawo Budowlanej z dnia 19 września 2007 roku, w której zawarto wszelkie potrzebne informacje nt. implementacji dyrektywy.
Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku
Jest to informacja na temat ilości energii potrzebnej do zaspokojenia podstawowych potrzeb budynku, z uwzględnieniem wszystkich jego elementów, czyli konstrukcji, instalacji i zastosowanych rozwiązań technicznych. Świadectwo jest częścią dokumentacji technicznej budynku. Jego wzory określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 roku w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku lub lokalu. Dokument taki mieści się na czterech stronach A4 i złożony jest w sposób uniemożliwiający jego zdekompletowanie. Ponadto świadectwo musi być również sporządzone w wersji elektronicznej, tożsamej z wersją drukowaną.
Kto wystawia świadectwo?
Zgodnie z Ustawą Prawo Budowlane, osobami mogącymi sporządzać świadectwo charakterystyki energetycznej budynku są:
- posiadający pełną zdolność do czynności prawnych;
- absolwenci studiów co najmniej magisterskich w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym;
- osoby, które nie były karane za przestępstwa przeciwko mieniu, dokumentom, za przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych lub za przestępstwa skarbowe;
- posiadający uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej lub instalacyjnej, lub osoby, które odbyły szkolenie i złożyły z wynikiem pozytywnym egzamin przed ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej.
Co więcej, nowelizacja mówi o tym, że osoba w jakikolwiek sposób związana z procesem budowlanym danego obiektu, czyli np. kierownik budowy lub projektant, nie może sporządzać świadectwa charakterystyki energetycznej. Także właściciel budynku ma zakaz opracowania dla swojego budynku świadectwa.
Ważność świadectwa
Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku, zwane również certyfikatem jakości energetycznej budynku, jest ważne 10 lat do momentu jego wystawienia. Jednakże w sytuacji modernizacji lub remontu budynku, na skutek którego zmienia się jego charakterystyka (np. zmiana okien, ocieplenie, wymiana kotła), należy sporządzić na nowo świadectwo charakterystyki. Obowiązek w takiej sytuacji leży po stronie inwestora lub właściciela budynku.
Budynki podlegające certyfikacji
Ustawa Prawo budowlane mówi dokładnie, jakie rodzaje budynków podlegają certyfikacji. I tak wszystkie nowopowstałe budynki, jak również wynajmowane i sprzedawane, podlegają obowiązkowi certyfikacji. Jednakże ustawa zawiera także wyjątki od tej reguły, należą do nich:
- zabytki i budynki podlegające ochronie,
- miejsca kultu i działalności religijnej,
- budynki użytkowane w czasie krótszym aniżeli 2 lata,
- budynki niemieszkalne służące gospodarce rolnej,
- obiekty przemysłowe i gospodarcze o zapotrzebowaniu na energię nie większym aniżeli 50 kWh/m2*rok,
- budynki mieszkalne przeznaczone do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku,
- wolnostojące obiekty o powierzchni użytkowej poniżej 50m2.
Cel certyfikacji energetycznej
Podstawowym celem certyfikacji energetycznej jest osiągnięcie wzrostu efektywności energetycznej budynków w Europie. Wynika to bezpośrednio z tzw. pakietu klimatycznego 3x20, w którym jednym z elementów jest zmniejszenie energochłonności o 20%. Ma to na celu obniżenie zużycia energii przez budynki oraz ograniczenie emisji dwutlenku węgla. Dzięki informacjom zawartym w świadectwie, użytkownik może nie tylko dokonać świadomego wyboru budynku energooszczędnego, ale również podjąć decyzję dotyczącą ewentualnych modernizacji. Ponadto poprzez umieszczanie świadectw w miejscach publicznych, np. w przypadku budynków usługowych i użyteczności publicznej, wzrastać ma świadomość dotyczącą energochłonności budynków i możliwości oszczędności energii. Obowiązkowa certyfikacja ma również służyć promocji budownictwa energooszczędnego.
Co można wyczytać ze świadectwa?
Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku jest dokumentem urzędowym. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynków posiada ono określoną formę i wzór. A co w rzeczywistości można z niego wyczytać?
Suwak energetyczny
Podstawowym elementem świadectwa jest obrazowa wartość współczynnika energii pierwotnej (EP) certyfikowanego obiektu, przedstawiona w formie tzw. „suwaka”. Wartość energii pierwotnej wyraża obliczeniową wartość zapotrzebowania na energię nieodnawialną potrzebną do ogrzewania, wentylacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz napędu urządzeń pomocniczych. Nie jest to jednak informacja, która w jakikolwiek sposób może przybliżyć nam rzeczywiste koszty eksploatacji budynku.
Ponadto na suwaku (dla większości budynków) przedstawione zostały dwie dodatkowe informacje: wartość EP budynku referencyjnego (budynku spełniającego minimum wymagań technicznych) według Warunków Technicznych 2008 oraz wartość EP budynku przebudowywanego. W przypadku budynków nowych, dane te maja istotne znaczenie, gdyż nowe Warunki Techniczne 2008 zakładają możliwość spełnienia ich, bądź na podstawie wartości U poszczególnych przegród, bądź też właśnie na podstawie wartości EP.
Niestety wartość EP nie jest jasno zrozumiała dla osób nie zajmujących się tematyką efektywności energetycznej. Wartość przedstawiona na suwaku nie mówi nam wprost o energooszczędności lub energochłonności (w przeciwieństwie do klas energetycznych). Nie uzyskamy także danych na temat tego, czy wskaźnik energii pierwotnej dla budynku jednorodzinnego, poniżej wartości budynku referencyjnego na poziomie 200 kWh/m2rok, jest dobry czy też nie.
Wskaźnik potencjalnych kosztów EK
Inną wartością (już nie tak bardzo eksponowaną na świadectwie) jest wartość współczynnika energii końcowej, czyli roczne zapotrzebowanie energii końcowej na jednostkę powierzchni pomieszczeń o regulowanej temperaturze powietrza w budynku, albo lokalu mieszkalnym. Wartość ta jest szacunkowym poziomem zużycia energii w warunkach standardowej eksploatacji. Oznacza to, iż teoretycznie można przemnożyć ją przez cenę 1kWh (ale otrzymanego z właściwego paliwa), otrzymując w ten sposób potencjalny koszt eksploatacji budynku. Jednakże nie każdy przypadek będzie można w ten sposób przeliczyć. Wartość energii końcowej tyczy się poziomu energii zarówno odnawialnej, jak i nieodnawialnej. Przykładowo, gdy mamy budynek w części zasilany przez energię słoneczną (np. kolektory słoneczne), wartość energii końcowej uwzględnia zapotrzebowanie na energię również z tego źródła, a jak wiadomo energia słoneczna nic nie kosztuje. Dlatego też istotna jest interpretacja wyników uzyskanych na świadectwie przez niezależnego eksperta. Tylko na tej podstawie potencjalny rząd kosztów eksploatacji będzie zbliżony do realnego. Niezależnie od tego, wartość EK jest jedną z najbardziej cennych wartości, które możemy uzyskać ze świadectwa.
Dane szczegółowe
Uzupełnieniem pierwszej strony świadectwa (ze względu na charakterystykę energetyczna budynku) jest jego strona druga. Przedstawia ona oprócz danych dotyczących przeznaczenia obiektu, jego konstrukcji, powierzchni, kubatury, jak również opisu instalacji zastosowanych w budynku, także szczegółowe informacje dot. obliczeniowej wartości zapotrzebowania na energię końcową. Znajdziemy tam również dane na temat zapotrzebowania na energię użytkową, końcową i pierwotną, w podziale na ogrzewanie i wentylację, ciepłą wodę, urządzenia pomocnicze, czy też oświetlenie wbudowane, wentylację mechaniczną i nawilżanie oraz chłodzenie.
Na podstawie tych informacji jesteśmy w stanie dowiedzieć się, który z elementów budynku zużywa najwięcej energii. Za sprawa procentowego przedstawienia zapotrzebowania na energię pierwotną, końcową i użytkową wiemy, jakie elementy spośród ogrzewania i wentylacji, ciepłej wody użytkowej i urządzeń pomocniczych, są najbardziej energochłonne względem całego budynku. Pozwala to podjąć decyzję o działaniach zmierzających do ograniczenia zużycia energii.
Audyt energetyczny
Trzecia strona świadectwa to uwagi dot. możliwości zmniejszenia zapotrzebowania na energię końcowa, czyli potencjalną wartość energii zużywaną w trakcie normalnej eksploatacji budynku. Informacje zawarte w tej części winny być wytycznymi i kierunkami działań modernizacyjnych, zarówno w kwestiach osłony budynku, czyli przegród, okien i drzwi, jak również w ramach instalacji grzewczych, chłodzących i wentylacji. Odpowiednio przedstawione kierunki lub konkretne działania, mogą w znaczący sposób pomóc obniżyć poziom zużycia energii przez budynek. Jednak należy pamiętać, aby przed jakimikolwiek działaniami, dokonać szczegółowej analizy budynku i konkretnych usprawnień. Analiza taka zawierać powinna informacje na temat poziomu oszczędności jaki można uzyskać, a jednocześnie opłacalnych i uzasadnionych ekonomicznie działań inwestycyjnych. Takie szczegółowe opracowanie przedstawiające analizę ekonomiczną i optymalizację rozwiązań, nazywa się audytem energetycznym.
Świadectwo jako pomoc w ograniczeniu kosztów
Jak widać świadectwo ma na celu nie tylko nałożenie na nas kolejnych opłat i konieczności formalnych, ale przede wszystkim poszerzenie wiedzy na temat naszych budynków, pod względem ich energochłonności. Daje to nam szerszy obraz na strukturę kosztów, które musimy ponieść w procesie zarządzania obiektem. Jednocześnie wskazuje ono możliwości ograniczenia kosztów związanych z energia dostarczaną do obiektu. Ponadto niski koszt eksploatacji energetycznej budynku może być jednym z elementów, mających wpływ na decyzje o zakupie czy tez wynajmie danego obiektu. Pamiętajmy, że celem świadectw nie jest ich wystawianie, a promocja energooszczędnych rozwiązań i przez to ochrona środowiska naturalnego.
Świadectwo a audyt
Auditing energetyczny jest szeregiem czynności związanych z oceną i analizą aktualnego stanu pozyskiwania energii, jej użytkowania w badanym obiekcie oraz wskazaniem potencjalnych możliwości i obszarów poprawy i racjonalizacji aktualnego stanu. W potocznym znaczeniu, audyt to bilans energetyczny: obiektu, systemu dystrybucji nośnika energii, czy też przedsiębiorstwa jako całości, ze wskazaniem nieprawidłowości (nieefektywności) w zakresie użytkowania energii. Są to także propozycje zmiany sposobu użytkowania energii. Podstawową różnicą pomiędzy audytem a świadectwem jest to, że świadectwo przedstawia tylko aktualny stan wraz z zaznaczeniem obszarów energochłonnych. Natomiast audyt wskazuje obszary potencjalnych możliwych usprawnień wraz z analizą ekonomiczną poszczególnych modernizacji. Ponadto, w przeciwieństwie do świadectw, audyt sporządza się dobrowolnie w przypadku, czy to analizy potencjalnych oszczędności czy jako dokument wymagany w przypadku dofinansowania np. unijnego.
Błędnie wystawione świadectwo
Z momentem wprowadzenia w życie dyrektywy, tj. od 1 stycznia 2009 roku, na rynku pojawiły się oferty dotyczące wykonania świadectwa tylko za pomocą kilku podstawowych danych. Niestety takie dokumenty tworzone były niezgodnie z prawem i posiadały nieprawdziwe informacje odnośnie charakterystyki energetycznej danego budynku. Zgodnie z artykułem 5 Ustawy Prawo budowlane, świadectwo charakterystyki energetycznej zawierające nieprawdziwe informacje o wielkości energii, jest wadą fizyczną rzeczy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 – Kodeks cywilny, o rękojmi za wady. W takim przypadku należy przygotować nowe świadectwo charakterystyki energetycznej. W nowelizacji ustawy zawarto także informacje o konieczności ubezpieczenia OC dla osób sporządzających świadectwa charakterystyki energetycznej budynków. Umożliwi to w prosty i łatwy sposób egzekwowanie roszczeń w przypadku błędnie sporządzonego świadectwa.
Jak uzyskać świadectwo energetyczne?
Świadectwo sporządza się w przypadku nowych obiektów dopiero po wybudowaniu. W przypadku sprzedaży bądź najmu, przedstawia się aktualne świadectwo lub sporządza się je zgodnie z aktualnym stanem budynku.
Niezależnie czy sporządzamy świadectwo dla budynku nowego czy istniejącego, podstawową kwestią jest za każdym razem dokumentacja projektowa. W przypadku budynków nowych ważne jest, aby zaznaczyć w dokumentacji projektowej wszelkie zmiany dokonane już w trakcie budowy. Na podstawie właśnie szczegółowej dokumentacji oraz wizji lokalnej, doradca energetyczny przygotowuje świadectwo. W sytuacji, gdy nie dysponujemy pełną aktualna dokumentacją obiektu, wymagana może być inwentaryzacja. Jednakże jest to odrębne działanie. Również w sytuacji, gdy dokonujemy modernizacji, wymieniamy okna, ocieplamy budynek czy zmieniamy system grzewczy, po wykonaniu modernizacji należy ponownie sporządzić świadectwo charakterystyki energetycznej. Po sporządzeniu świadectwa dołączamy je zarówno w wersji elektronicznej jak i drukowanej do pozwolenia na użytkowanie (w przypadku nowych budynków) lub do aktu sprzedaży/najmu budynku/lokalu. Osobami mogącymi sporządzić świadectwo są osoby posiadające uprawnienia. Osoby takie bądź firmy, można w bardzo prosty sposób znaleźć np. na stronie Ministerstwa Infrastruktury, na której umieszczono listę osób, które ukończyły z wynikiem pozytywnym kurs oraz egzamin. Ponadto szereg baz osób posiadających uprawnienia i świadczących usługi z zakresu przygotowywania świadectw, znajduje się w Internecie. Warto zweryfikować każdą osobę/firmę przed złożeniem zlecenia. Po uzyskaniu świadectwa w wersji drukowanej i elektronicznej, obowiązek zachowania owego dokumentu spoczywa na właścicielu budynku.
Czy świadectwo może mieć wpływ na wartość budynku?
Informacja na temat kosztów eksploatacji staje się coraz częściej jednym z elementów mających wpływ na wybór projektu czy budynku. W przypadku budynków nowych, dane na temat zużycia energii mogą decydować o modyfikacjach w projektach, a to jednocześnie ogranicza koszty późniejszych modernizacji. Ponadto informacja o poziomie zużycia energii daje obraz późniejszych koniecznych inwestycji, a przez to jest informacją mogącą znacząco wpłynąć na cenę obiektu. Dla przykładu, w sytuacji gdy kupujemy dom i mamy do wyboru dwa identyczne stojące obok siebie budynki różniące się jedynie charakterystyką energetyczną, bez zastanowienia zakupimy dom o niższym zużyciu energii. Taka sytuacja daje podstawy do zróżnicowania obiektów budowlanych, jak również projektów, ze względu na charakterystykę energetyczną i większą energooszczędność danej budowli czy lokalu. W związku z tym śmiało możemy powiedzieć, że informacja na temat zużycia energii w danym budynku czy lokalu (świadectwo) ma wpływ na cenę nieruchomości. Jednakże nie jest ona najważniejszym czynnikiem oddziałującym na wartość inwestycji. Z doświadczeń płynących zza granicy zauważyć można, że wpływ charakterystyki energetycznej na wartość budynku stale rośnie wraz ze wzrostem cen za energię i ciepło
