Lumeny, luksy i kandele czyli parametry źródeł światła w domu

Producenci źródeł światła, czyli popularnych żarówek czy świetlówek, podają na opakowaniach różne parametry. Obok parametrów elektrycznych, takich jak napięcie zasilania, czyli 220 V AC lub 12 V DC i moc np. 15W, oraz rodzaju gwintu, np. E27 czy G12, znajdujemy tam też informacje odnoszące się do światła emitowanego przez dane źródło. Np. dana żarówka LED ma np. 1321 lumenów, co odpowiada tradycyjnej żarówce wolframowej o mocy 100 W, czyli popularnej kiedyś „setce”. Ale jak zinterpretować tę informacje? Postaramy się to przybliżyć.

Jednostki fotometryczne

Zarówno źródła światła, jak i oprawy oświetleniowe, czyli lampy, można scharakteryzować za pomocą tzw. jednostek fotometrycznych. Dzięki nim mamy możliwość dobrać właściwą żarówkę czy lampę do pomieszczenia i własnych preferencji.

Lumen

Najczęściej stosowaną jednostką fotometryczną jest lumen (lm). Jest to miara strumienia świetlnego, czyli całkowitej ilości światła emitowanego przez źródło, albo moc promieniowania oceniana według wrażenia wzrokowego. Warto jednak wiedzieć, że moc podana w lumenach informuje tylko intensywności świecenia, jednak nie opisuje jego kierunku. Dobre oświetlenie zależy tez nie tylko od dużej ilości lumenów, ale także od oprawy oświetleniowej, które może lepiej lub gorzej kierować światło na daną powierzchnię. Posiadacze samochodów wiedzą, że ta sama żarówka halogenowa H4 (generująca 1000 lumenów) w reflektorach pojazdów różnych może oświetlać drogę w nocy bardzo dobrze, lub raczej słabo. Do oświetlenia w domu wykorzystuje się obecnie prawie wyłącznie żarówki i świetlówki (nazwy te są historyczne (z diodami LED). Producenci podają na opakowaniach moc światła w lumenach oraz odpowiednik dla tradycyjnej żarówki wolframowej. Praktycznie można przyjąć, że dla żarówek o małej mocy przelicznik ten wynosi około 7, zaś dla mocniejszych około 5. Czyli żarówka LED o mocy elektrycznej 5W generuje tyle lumenów, co żarówka tradycyjna o mocy 35W, czyli ok. 450 lm zaś ta o mocy 15 W tylko, co setka, czyli około 1350 lm. Pamiętajmy jednak, że lumen lumenowi nierówny i warto podchodzić ostrożnie do danych z opakowań tańszych żarówek, importowanych z Dalekiego Wschodu. Zdecydowanie warto wybrać produkty znanych marek również dlatego, że tanie żarówki potrafią migotać i męczyć wzrok.

Luks

Luks (lx) jest jednostką natężenia światła padającego prostopadle na powierzchnię 1m² (1 lx = 1 lm / 1m² ). Ilość luksów daje nam najwięcej praktycznych informacji na temat jasności źródła światła. Podaje, ile wyemitowanych przez żarówkę czy świetlówkę w lampie lumenów dociera do określonej powierzchni. Jednak natężenie oświetlenia silnie zależy odległości, w jakiej ustawiono źródło światła od oświetlanej powierzchni, czyli np. wysokości zawieszenia lampy. Luksy (lx) są wykorzystywane w przepisach i normach dotyczących zarówno miejsc pracy, jak i pomieszczeń w domu. W Polskiej Normie PN-EN 12464-1 Technika świetlna. Oświetlenie miejsc pracy podano kilka wymagań, które można przenieść do warunków domowych. Natężenie oświetlenia w ciągach komunikacyjnych, korytarzach czy na schodach może wynosić od 50 do 100 lx, stołu w jadalni, zaś blatu kuchennego, gdzie przygotowywany jest posiłek: 300 lx. Biurko do nauki należy oświetlić z natężeniem 500 lx, jednak jeśli wykonywane są przy nim bardzo precyzyjne i długotrwałe prace, to powinno to być 750 lx. Dla porównania można podać, że natężenie oświetlenia na zewnątrz podczas księżycowej nocy to 0,1 lx, za pomocą lamp ulicznych 5-10 lx, w pochmurny dzień 100 lx, natomiast w słoneczny dzień 10000-25000 lx. Natężenie oświetlenia możemy zmierzyć samemu za pomocą luksomierzy lub aplikacji na smartfony (lepsze modele, wyposażone w czujnik światła).

Kandela

Kandela (cd) to podstawowa jednostka światłości, czyli natężenia światła widocznego dla ludzkiego oka. Należy do jednostek układu SI, a jej nazwa pochodzi z łaciny (zwykła świeca emituje światło o natężeniu ok. 1 kandeli). W przybliżeniu można powiedzieć, że światłość źródła informuje nas, jak mocne i intensywne jest emitowane przez nie światło w określonym kierunku (jak mocno świeci nam w oczy). Jednak kandele są bardziej odpowiednie do opisywania światła niż lumeny w sytuacjach, gdy chcemy określić intensywność światła w danym kierunku, np. reflektorów samochodowych czy laserów. Popularne dawniej żarówki wolframowe100W emitowały około 200 cd.

Inne parametry techniczne źródeł światła, istotne z punktu widzenia konsumentów

Kąt rozsyłu światła. Cechą źródeł światła LED jest to, że emitowana przez nie wiązka światła przyjmuje kształt stożka. Im wyżej jest umieszczona żarówka, tym większą strefę rozjaśni na podłożu. Kąt rozsyłu określa wielkość obszaru, jaki może oświetlić dane źródło światła. Jednak pamiętajmy, ze większy kąt, tym mniejsze natężenie oświetlenia powierzchni. Do lamp sufitowych najlepiej wybierać żarówki o kącie rozsyłu 120°, dające światło rozproszone. Natomiast do oświetlenia blatu kuchennego czy biurka sprawdzi się żarówka o znacznie mniejszym kącie rozsyłu, to jest 60°.

Temperatura barwowa. Opisuje kolor światła emitowanego przez źródło światła i jest podawana w kelwinach (K). Często używa się określeń terminów: światło zimne (niebieskawe) i światło ciepłe (żółte). Im wyższa temperatura barwowa tym chłodniejsze. W domu najlepiej sprawdza się źródła o temperaturze 2700-3000 K do pokojów oraz 4000 K. Zbyt zimne światło jest bardzo niekorzystne, natomiast ciepłe daje możliwość odpoczynku i relaksu. Dla porównania: temperatura barwowa światła dziennego wynosi 10000 K, zaś świecy 1500 K.

Współczynnik oddawania barw (CRI). Określa on, jak dobrze postrzegane są barwy oświetlonych przedmiotów. Parametr ten zmienia się od 0 (światło monochromatyczne) do 100 (światło białe/słoneczne. Im wyższa wartość CRI, tym tym oświetlane przedmioty wyglądają naturalniej. Odpowiednio wysoki współczynnik może poprawić komfort widzenia i samopoczucie, natomiast zbyt niski CRI - zmęczenie oczu i oraz pogorszenie samopoczucia. Domowe źródła światła powinny mieć wartość CRI minimum 80.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (T.H.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.pasywny-budynek.pl