Bardzo duży wpływ na standard energetyczny domu ma klasa zamontowanej stolarki otworowej, zwłaszcza drzwi, które stanowią we wszystkich budynkach jeden z najtrudniejszych do zaizolowania mostków cieplnych. Dlatego warto rozważyć zamontowanie drzwi energooszczędnych lub pasywnych w każdym budynku, nawet zbudowanym tradycyjnymi metodami. W tym poradniku omawiamy kryteria, jakie warto wziąć pod uwagę, decydując się na zakup drzwi do domu energooszczędnego i pasywnego. Natomiast analogiczny poradnik dotyczący kryteriów wyboru okien energooszczędnych i pasywnych można znaleźć tutaj.
W niniejszym poradniku omawiamy:
O tym, czy budynek jest energooszczędny, czy pasywny decyduje poziom wskaźnika jego energochłonności E wyrażony w [kWh/(m2*rok)]. Energochłonność E określa poziom rocznego zapotrzebowania na energię służącą do ogrzewania, wentylacji i przygotowania c.w.u dla 1 m2 powierzchni budynku. Współczynnik E dla budynków energooszczędnych powinien być niższy niż 40 [kWh/(m2*rok)], natomiast w budynkach pasywnych musi mieć wartość poniżej 15 [kWh/(m2*rok)].
Aby budynek był energooszczędny, wymagane jest zachowanie podczas jego projektowania i realizacji odpowiednich zasad dotyczących sposobu posadowienia, użytych materiałów i technologii w taki sposób, aby roczny poziom zużycia energii nie przekroczył 40 [kWh/m²]. Między innymi chodzi o:
Budynki pasywne są szczególnym przykładem budynków energooszczędnych. Ich koncepcja zakłada nie tylko ograniczenie zapotrzebowania na energię, ale także jej pozyskiwanie z otoczenia. Roczne zużycie energii w budynku pasywnym nie powinno przekraczać 15 [kWh/m²], a tzw. energia pierwotna (czyli ta potrzebna do ogrzania ciepłej wody oraz do działania sprzętów RTV, czy AGD) nie powinna być większa niż 120 kWh/m². Budynki muszą być szczelne i doskonale zaizolowane. Wymaga to zastosowania materiałów i technologii zapewniających najwyższą izolacyjność — na przykład drzwi zewnętrznych oraz wykorzystania urządzeń i obiektów pozwalających na czerpanie energii ze źródeł odnawialnych, jak okna, które wykorzystują zyski z promieniowania słonecznego.
Współczynnik przenikania ciepła drzwi Ud określa ilość ciepła traconego przez jego 1 m2, gdy różnica temperatur między otoczeniem zewnętrznym i wewnętrznym wynosi 1 Kelwin (w ustalonych warunkach). Innymi słowy, wielkość współczynnika pokazuje nam, ile ciepła ucieka w ciągu sekundy przez 1 m2 drzwi. Zatem im wyższy współczynnik Ud, tym więcej ciepła ucieka z domu na zewnątrz Poziom współczynnika Ud drzwi decyduje o tym, czy będą one przeznaczone do budynku energooszczędnego, czy do pasywnego. Warto również zwrócić uwagę czy współczynnik przenikania ciepła jest podany dla całych drzwi, czy tylko dla samego skrzydła. Zwykle skrzydła drzwiowe mają niższą wartość współczynnika U niż skrzydła połączone z ościeżnicą. Dlatego warto sprecyzować, czy podana wartość współczynnika Ud dotyczy kompletnych drzwi (razem: skrzydeł i ościeżnic) zamontowanych w otworze w sposób zalecany przez producenta.
Z dniem 01.01.2021 nastąpiła aktualizacja Warunków Technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W przepisach zmieniono między innymi maksymalną wartość wskaźnika zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną Ep dla nowo powstających domów jednorodzinnych — do wysokości 70 [kWh/(m2*rok)]. Jednocześnie obniżono wartości maksymalne współczynników przenikania ciepła Ud, które wynoszą teraz:
Kompletne drzwi składają się z następujących elementów: skrzydeł drzwiowych, ościeżnic, progu, okuć oraz szeregu akcesoriów dodatkowych, których zastosowanie często jest wskazane ze względów estetycznych (naświetla, portale) lub praktycznych (odbojniki).
Do produkcji drzwi zewnętrznych wejściowych używa się następujących materiałów:
Skrzydła drzwiowe mogą być wykonane z takich materiałów jak: drewno, stal, aluminium, kompozyty, polistyren, poliuretan, szkło i PCV. Szkielet skrzydła stanowi rama, zwana ramiakiem. Rama może być wykonana z klejonego drewna lub z płyty MDF. W ramiaku umieszczone jest wypełnienie, które pełni jednocześnie funkcję izolacji termicznej i akustycznej. W przypadku drzwi energooszczędnych i pasywnych takim wypełnieniem może być styropian EPS, specjalne panele termoizolacyjne, aerożel, płyta fenolowa lub pianka poliuretanowa oraz wełna mineralna. Zewnętrzną powłokę drzwi stanowią płyciny, które mogą być wykonane z płyt HDF i MDF malowanych, lakierowanych, foliowanych czy okleinowanych oraz blachy stalowej ocynkowanej malowanej proszkowo lub z laminatem PCV. Laminaty to okleiny z włókiem celulozowych zespolonych żywicami, dzięki czemu z powodzeniem naśladują barwę i strukturę różnych gatunków drewna. Ich grubość może sięgać nawet 0,5 mm, co powoduje, że są dużo bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne, jednak zniszczonego laminatu nie można naprawić.
Dobór odpowiedniej konstrukcji drzwi umożliwia producentom wprowadzanie szeregu modeli skrzydeł, w których zastosowanie mogą mieć:
Niezwykle ważnym elementem skrzydeł i ościeżnic są uszczelki gumowe lub szczotkowe, montowane na całym obwodzie skrzydła w 2, a nawet w 3 pakietach umiejscowionych w różnych miejscach futryn lub skrzydeł. Po zamknięciu drzwi uszczelki powinny dokładnie przylegać do ramy i skrzydła, zapewniając w ten sposób odpowiednią szczelność niepozwalającą na infiltrację powietrza zewnętrznego, pyłów, osadów ani wody.
Ościeżnice, zwane potocznie futrynami, to ramy osadzone w wewnętrznej krawędzi otworu drzwiowego, do których montowane są na zawiasach skrzydła drzwiowe. Ościeżnice mogą być wykonane z metali (stal, aluminium), MDF lub drewna (pełnego lub klejonego warstwowo), a także z połączenia kilku materiałów (tzw. ościeżnice wieloskładnikowe np. z profili aluminiowych połączonych kompozytem, czy drewniane z płaszczem stalowym). Ościeżnice powinny być również dobrane do wzoru i koloru skrzydła drzwiowego.
Ościeżnice do drzwi energooszczędnych i pasywnych muszą również posiadać odpowiednią izolacyjność termiczną, wyrażoną poziomem współczynnika przenikalności cieplnej Ud. I tak:
W zależności od konstrukcji ościeżnice dzielimy na:
Ze względu na charakterystykę drzwi możemy wyróżnić ościeżnice:
Progi są elementami w dużej mierze decydującymi o szczelności drzwi. Mogą się one różnić między sobą wysokością, kolorem i materiałem, z którego są wykonane. Do domów pasywnych i energooszczędnych powinno się stosować tzw. ciepłe progi, czyli takie, które ograniczają straty ciepła i zabezpieczają drzwi przed przemarzaniem. Progi powinny też charakteryzować się wysoką sztywnością i trwałością. Często rdzeń progu jest zbudowany z twardego specjalnie przetłoczonego drewna i obłożony stalą nierdzewną, która jest ukształtowana w taki sposób, że punkt przemarzania nigdy nie przekroczy pierwszej linii uszczelnienia. Co więcej, dzięki przetłoczeniom na niższym stopniu progu wilgoć nie przedostaje się poza krawędź drzwi. Niektórzy producenci mają w ofercie również dodatkowe ocieplenia podprogowe, które izolują jeszcze progi od spodu. Innowacyjną metodą uszczelniania drzwi są również tzw. opadające progi (progi opadowe). To dodatkowe uszczelnienie spodu drzwi stosowane tam, gdzie nie ma progów wystających z podłogi. Elementem uszczelniającym jest metalowy ceownik, wewnątrz którego znajduje się elastyczna uszczelka. Kiedy drzwi są otwierane, element chowa się we wnętrzu drzwi, po ich zamknięciu opada, szczelnie dociskając uszczelkę do podłoża.
Okucia drzwi to wszelkie klamki, klamko-gałki, czy klamki elektromechaniczna wraz z szyldami ochronnymi. Wykonane głównie ze stali nierdzewnej (lub stali nierdzewnej malowanej proszkowo) aluminium anodowanego lub malowanego proszkowo. W niektórych drzwiach zewnętrznych zamiast klamek stosowane są pochwyty (zwane antabami), czyli zastępujące klamki pionowe rury o przekroju okrągłym lub kwadratowym.
Do okuć zaliczamy też wszelkiego rodzaju zamki i wkładki (zlokalizowane w skrzydłach drzwiowych) oraz odpowiadające im puszki zamkowe (rozmieszczone w odpowiednich miejscach na ościeżnicy):
W tym miejscu trzeba również zwrócić szczególną uwagę na wyposażenie wszystkich zamków w antywłamaniowe wkładki, które przyczyniają się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa naszego domu.
Skrzydła drzwiowe poruszają się dzięki zawiasom, których jedna z części umieszczona jest na skrzydłach, a druga w ościeżnicach.
W drzwiach mogą być montowane różne rodzaje zawiasów:
Bolce antywyważeniowe montowane są na skrzydłach drzwiowych, a odpowiadające im otwory rozmieszczane są najczęściej na słupku zawiasowym, zamkowym oraz nadprożu.
Elektrozaczepy montowane są w ościeżnicy i umożliwiają otwieranie drzwi z zainstalowanym pochwytem, bez konieczności używania klucza. Składają się z obudowy, nawiniętej na rdzeń elektromagnesu cewki oraz kotwicy z układem mechanicznych dźwigni, które tak reagują pod wpływem przepływającego prądu, że umożliwiają otwarcie drzwi. Zamek zostaje natomiast zablokowany, gdy następuje odłączenie napięcia.
Zapornice to akcesoria ograniczające uchylenie drzwi. Składają się z 2 płytek mocujących – po jednej na skrzydle i ościeżnicy, połączonych łańcuchem lub odpowiednio wyposażonych w zaczep i sztywne ramię. Zamknięte zapornice pozwalają na uchylenie drzwi tylko na kilka centymetrów.
Poniżej przedstawione są najczęściej stosowane akcesoria dodatkowe wykorzystywane podczas instalacji drzwi zewnętrznych.
Portale drzwiowe to ozdobne elementy obudowy drzwi nadające im indywidualnego charakteru, podkreślając jednocześnie indywidualny styl i elegancje drzwi. Portale oferowane przez czołowych producentów drzwi wymagają zastosowania specjalnych, przystosowanych do tego ościeżnic i wykonane są z płyt o grubości 12 mm z okleiną taką samą jak na ościeżnicy. Na rynku są również dostępne różnego rodzaju portale dekoracyjne wykonane z polimerów o wysokiej gęstości.
Naświetla zwane też Doświetlami lub dostawkami bocznymi (w przypadku naświetli bocznych) to elementy, dzięki którym możliwe jest doświetlenia wnętrza światłem naturalnym. Na naświetla składają się ramy i wypełnienia najczęściej w postaci bezpiecznych pakietów szybowych. Naświetla drzwiowe dostępne są w różnych wariantach: górne, boczne (lewe lub prawe), a także okalające drzwi. Ich montaż jest możliwy zarówno przy drzwiach jedno-, jak i dwuskrzydłowych zapewniając maksymalną swobodę aranżacyjną. Zwykle są to elementy nieotwierane, choć znaleźć można uchylne naświetla górne oraz naświetla boczne z ruchomym słupkiem (dzięki którym możliwe jest poszerzenie otworu wejściowego, co ma duże znaczenie na przykład podczas wnoszenia dużych mebli).
Okapnik jest stosowany w drzwiach zewnętrznych, które otwierają się do wewnątrz. Jego zadaniem jest poprawienie wodoszczelności drzwi, przez zapobieganie zawilgoceniu dolnych partii skrzydeł drzwiowych. Trzeba jednak pamiętać, żeby podczas jego montażu zaizolować bezbarwnym silikonem jego górną krawędź.
Czujka stykowa to kontaktron, który montuje się w skrzydło oraz ościeżnicę i podłącza do systemu alarmowego. Dzięki niemu system wykrywa nieupoważnione otwarcie drzwi i wszczyna alarm.
Wizjery drzwiowe umożliwiają skontrolowanie co dzieje się na zewnątrz bez otwierania drzwi. Klasyczne wizjery, zwane potocznie judaszami, montowane są bezpośrednio w skrzydle drzwiowym i mają kąt widzenia w zakresie od 120O do 180O. Wizjery elektroniczne składają się z zamontowanej na drzwiach kamery (często z funkcją dzwonka) oraz wygodnego ekranu LCD z możliwością zapisywania zdjęć.
Odbojniki drzwiowe, zwane też stoperami lub ogranicznikami, zabezpieczają przed wyłamywaniem drzwi na zawiasach, podczas ich niekontrolowanego, silnego otwarcia (na przykład w czasie przeciągu). Do drzwi zewnętrznych najczęściej stosowane są odbojniki podłogowe, rzadziej magnetyczne czy ścienne, które umieszcza się w taki sposób, żeby otwierane drzwi nie uszkodziły ścian, mebli lub postawionych obok drzwi przedmiotów.
Jest wiele parametrów, na które trzeba zwrócić uwagę przy wyborze drzwi. Kierować się powinniśmy zarówno naszymi potrzebami estetycznymi, jak i parametrami technicznymi, jakie chcemy, aby zostały zapewnione co do izolacyjności termicznej, akustycznej, czy ochrony przed włamaniem.
Zgodnie z wymaganiami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie drzwi wejściowe do budynku powinny mieć w świetle ościeżnicy co najmniej
- dla drzwi jednoskrzydłowych:
- dla drzwi dwuskrzydłowych:
Tym samym otwór przeznaczony na montaż ościeżnicy i skrzydeł powinien mieć około:
Tu należy wspomnieć, że podane wymiary stanowią jedynie wartości minimalne i dla własnej wygody warto ustalić z projektantem szerokość i wysokość nieco większą, tak by w przyszłości nie mieć problemów z wnoszeniem i wynoszeniem przedmiotów o dużych gabarytach. Producenci również wychodząc naprzeciw takim oczekiwaniom, oferują drzwi o szerokości 100 cm i wysokości nawet do 250 cm.
Od 2021 roku maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła Ud dla drzwi zewnętrznych wynoszą:
Otwory okienne i drzwiowe to miejsce, przez które z naszych domów ucieka najwięcej ciepła. Z tego powodu w budynkach energooszczędnych i pasywnych powinniśmy stosować drzwi i okna o możliwie najlepszych parametrach termoizolacyjnych – bez tej inwestycji pozostałe, zmniejszające ilość zużytej energii, nie mają sensu. Z tego powodu montaż drzwi energooszczędnych, a nawet pasywnych doskonale sprawdzi się w każdym budynku, stanowiąc najlepszą możliwą izolację wejścia. Oczywiście decyzja o klasie izolacyjności należy do inwestora, jednak dzięki niej z pewnością zmniejszone zostaną rachunki za ogrzewanie domu. Z roku na rok rynek drzwi pasywnych coraz bardziej się doskonali. Obecnie można znaleźć modele kompletów drzwi ze współczynnikiem przenikania ciepła Ud poniżej 06 [W/(m2*K)]. W każdym takim przypadku wskazane jest jednak sprawdzenie, czy wartość współczynnika Ud dotyczy całej konstrukcji (skrzydła plus ościeżnice) oraz czy wartość ta jest potwierdzona stosownym certyfikatem (na przykład wydanym przez Instytut Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnej z Gdańska, czy Passive House Institute z Niemiec) potwierdzającym, że badania wykonano zgodnie z wymaganiami stawianymi przez europejską zharmonizowaną normę PN-EN 14351-1+A1:2010.
Drzwi antywłamaniowe to potoczne określenie drzwi o zwiększonej odporności na włamanie klasy RC określonej w normie PN-EN 1627:2012 „Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje — Odporność na włamanie — Wymagania i klasyfikacja". Norma ta wskazuje 6 klas odporności, gdzie:
Podane powyżej czasy zostały zaczerpnięte z norm badawczych i dotyczą „doświadczonych włamywaczy”, co może oznaczać, że w praktyce czasy włamania mogą być nawet dwu-, trzykrotnie wyższe. Zdarzyć się więc może, że nawet drzwi klasy RC2 atakowane przez osobę mniej doświadczoną mogą opierać się na tyle długo, że zniechęcą włamywacza do ich dalszego forsowania. Trzeba jednak jasno podkreślić, że nie istnieją drzwi, które definitywnie zabezpieczałyby nasze wnętrza i przez które przedostanie się do wnętrza, byłoby niemożliwe. Dlatego oprócz inwestycji w drzwi wejściowe klasy co najmniej RC3 (dopiero od tego poziomu drzwi uważa się za antywłamaniowe), wskazane jest zastosowanie dodatkowych zabezpieczeń elektronicznych (alarmy) oraz ubezpieczenia.
Poziom izolacyjności akustycznej drzwi określa skuteczność w tłumieniu dźwięków dochodzących z zewnątrz. Oznaczany jest przy pomocy współczynnika Rw wyrażonym w decybelach [dB] i im wyższa jest jego wartość, tym lepszy poziom tłumienia. Aktualnie obowiązujące przepisy budowlane nie wymagają stosowania drzwi zewnętrznych wejściowych o podwyższonych parametrach izolacyjności akustycznej, ponieważ nie oddzielają one bezpośrednio pomieszczeń mieszkalnych od otoczenia. Niemniej jednak ochrona przed hałasem coraz bardziej zyskuje na popularności, bo po dniu pełnym wrażeń w pracy chętniej wrócimy do cichego i spokojnego domu. Obecnie wszystkie drzwi spełniające wymagania przepisów budowlanych mają izolację akustyczną na poziomie 27-30 dB. Istnieje jednak możliwość dodatkowego wyposażenia drzwi w specjalne panele, czy uszczelki, dzięki którym ich ochrona przed zgiełkiem osiąga poziom od 40 do 46 dB.
Nie należy zapominać, że drzwi powinny być dopasowane do fasady budynku i naszego gustu. Na rynku jest dostępnych wiele modeli skrzydeł drzwiowych, począwszy od tych pasujących do tradycyjnych budynków, aż po nowoczesne formy idealne dla współczesnej stylistyki. Do wyboru mamy również bogatą gamę barw i deseni stosowanych w skrzydłach oklein, a także dodatkowe elementy dekoracyjne, jakimi są różnorakie przeszklenia, doświetlenia, wytłoczenia czy ozdobne aplikacje. Z pewnością każdy znajdzie coś dla siebie.
Drzwi dedykowane budynkom energooszczędnym i pasywnym mogą być również montowane w standardowych obiektach, zapewniając im tym samym najlepszą z możliwych izolację wejścia. Jej skuteczność zależeć będzie jednak nie tylko od parametrów, jakimi charakteryzuje się dany model drzwi, ale w równym stopniu od ich poprawnego montażu. Montaż drzwi należy rozpocząć po zakończeniu prac mokrych w budynku oraz po ich osuszeniu. W pierwszej kolejności należy przygotować podwalinę z izomuru, Purenitu lub innego materiału o podobnych właściwościach cieplnych. Niezbędne jest też dokładne oczyszczenie i zagruntowanie muru, na którym będzie zamontowana ościeżnica. Celem uniknięcia mostków termicznych drzwi umieszcza się w odpowiedniej przestrzeni termoizolacji budynku. Zastosowaną do uszczelnienia piankę izolacyjną zabezpiecza od strony wewnętrznej taśmą paroizolacyjną, a od strony zewnętrznej taśmą paroprzepuszczalną. Na całym łączeniu należy zastosować dodatkowo termoizolacje w postaci węgarka styropianowego. Do izolacji progu stosuje się taśmy bitumiczne oraz specjalne termiczne osłony podproża postawione na przygotowanej wcześniej podwalinie. Po zakończonym montażu warto dodatkowo zakonserwować okucia, zamki, ramki i aplikacje INOX dowolnym środkiem konserwującym do stali nierdzewnej, dostępnym na rynku.
Wskazane jest również, aby drzwi zamontowane na zewnątrz budynku posiadały zadaszenie chroniące przed słońcem i deszczem. Natomiast w przypadku ścian bez elewacji i ocieplenia oraz gdy drzwi zamontowane są z naświetlem górnym, to nad samymi drzwiami powinien być zamontowany okapnik. Warto również pamiętać o zamontowaniu odbojnika – stopera. Spełnienie wszystkich powyższych wskazówek pozwoli nam cieszyć się długim, bezproblemowym i efektywnym użytkowaniem drzwi oraz umożliwi zaoszczędzenie na kosztach ogrzewania budynku.
W budynkach energooszczędnych i pasywnych z zastosowaną odpowiednią stolarką okienną i drzwiową konieczne jest zastosowanie odpowiedniej wentylacji. Najlepiej sprawdza się tu wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. Jej brak spowoduje nadmierne zawilgocenie powietrza, którego efektem może być pojawienie się nieprzyjemnego zapachu, skraplanie pary wodnej na szybach i lustrach, a nawet pojawienie się grzybów i pleśni w narożach pomieszczeń i słabo wentylowanych miejscach. Zapewnienie odpowiedniego przepływu powietrza jest niezbędne do tego, aby w pełni korzystać z dobrodziejstw szczelnego budynku.
Prawidłowo zamontowane, szczelne drzwi energooszczędne lub pasywne:
Podsumowując - inwestycja w energooszczędne lub pasywne drzwi zewnętrzne przynosi korzyści w każdym budynku.
Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki
Opracowanie redakcja : (A.K)
Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.pasywny-budynek.pl