Czy pompy ciepła są bezpieczne?

W sierpniu 2024 w Chrząstowicach na Opolszczyźnie podczas serwisowania pompy ciepła, zainstalowanej w domu jednorodzinnym, doszło do eksplozji, w wyniku której zginęły 2 osoby. Doniesienia na temat tej tragedii pojawiły się w mediach zarówno w Polsce, jak i na świecie. Ponieważ nie każdy zna się na technice, zaś informacje podawane w Internecie mogą przestraszyć i zniechęcić zarówno użytkowników pomp ciepła, jak i właścicieli domów, którzy planują zakupić i zainstalować to urządzenie, przyjrzyjmy sie dokładniej kwestii bezpieczeństwa

Czym Polacy ogrzewają swoje domy i jak bezpieczne są to systemy?

W lipcu 2021 w Polsce zaczęła funkcjonować Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (CEEB). Jest to rejestr źródeł ciepła używanych do ogrzewania w budynkach mieszkalnych i publicznych oraz lokalach usługowych, a także do podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Wg danych z CEEB pod koniec ubiegłego roku w domach jednorodzinnych najpopularniejsze były kotły gazowe (28%), kotły na paliwo stałe (26%) oraz ogrzewanie elektryczne (15%). Ogrzewanie domu węglem jest wciąż bardzo popularne. Jednak niesie ono ze sobą 3 bardzo poważne zagrożenia: pożarem, wybuchem oraz zatrucia tlenkiem węgla (czadem). Dodatkowo stare kotły, opalane często paliwem o złej jakości (nawet śmieciami), powodują kopcenie i zanieczyszczanie środowiska. Co prawda przepisy określają zasady składowania paliwa, eksploatacji kotłów, utrzymywania sprawnej wentylacji oraz okresowego czyszczenia przewodów kominowych, jednak z ich respektowaniem różnie bywa. Na jednym z forów internetowych opisany jest przypadek, gdy właściciel domu pozakręcał wszystkie zawory („bo kapało”) i kocioł C.O. eksplodował.

Nowoczesne kotły gazowe są z zasady bezpieczne. Jednak w praktyce popełniane są błędy, takie jak: nieprawidłowa instalacja (w złym miejscu, nieprawidłowe podłączenie), brak regularnych przeglądów i niewłaściwe czyszczenie, stosowanie nieodpowiedniego paliwa, ustawienie niewłaściwej temperatury i przegrzewanie kotła, ignorowanie sygnałów ostrzegawczych. Takie postępowanie może doprowadzić do tragedii: zatrucia ludzi tlenkiem węgla lub nawet wybuchu gazu.

Ogrzewanie elektryczne to podłogowe, ścienne, promiennikowe (na podczerwień) oraz grzejniki. Jest ono co prawda zasilane prądem o napięciu 230 V, jednak nie stwarza zagrożenia porażeniem lub pożarem, pod warunkiem przestrzegania kilku zasad. Instalacja powinna być wykonana przez elektryka z uprawnieniami, znającego przepisy i normy bezpieczeństwa. System elektrycznego ogrzewania podłogowego powinien posiadać zabezpieczenia, które automatycznie wyłączają zasilanie w przypadku wykrycia nadmiernego obciążenia lub zwarcia. W pomieszczeniach wilgotnych (łazienki czy kuchnie), systemy grzewcze powinny być odpowiednio zabezpieczone przed wodą. Warto wiedzieć, że przegrzanie podłogi może prowadzić zarówno do uszkodzenia podłogi i jej systemu grzewczego, jak i stanowić zagrożenie pożarowe.

Bezpieczeństwo eksploatacji pomp ciepła

Można z całą pewnością stwierdzić, że pompy ciepła są bezpieczniejsze od rozpowszechnionych w Polsce kotłów. Przede wszystkim: w przeciwieństwie do kotłów, w pompach ciepła nie zachodzi proces spalania żadnego paliwa (np. węgla). Nie wydzielają się więc żadne trujące i zanieczyszczające środowisko gazy (tlenek węgla i dwutlenek węgla). Poza tym, jak już wspomnieliśmy wcześniej, kotły na paliwa stałe i węgiel niosą ze sobą ryzyko pożaru (zapłonu składowanego w kotłowni węgla, ekogroszku, pelletu) czy nawet wybuchu.

Obawy o zagrożenie mogą wzbudzać stosowane w pompach ciepła czynniki chłodnicze, czyli substancje „transportujące” ciepło z otoczenia do budynku. Jednak większości z pomp stosuje się czynniki niepalne i nietoksyczne. Natomiast w tych modelach pomp, w których czynnik chłodniczy może stanowić zagrożenie dla ludzi lub środowiska, producenci mogą stosować go tylko w ograniczonych ilościach, zgodnie z obowiązującymi normami. Maksymalna ilość czynników chłodniczymi z grupy A3 (czynniki palne, takie jak R290 czyli propan) w pompach ciepła wynosi zaledwie 150 g, czyli porównywalnie do lodówek. Natomiast pompach ciepła typu monoblok, instalowanych całkowicie na zewnątrz budynku, poziom napełnienia czynnikiem palnym z grupy A3 wynosi obecnie około 600-1400 g. Dla porównania przepisy dopuszczają przechowywanie w budynkach mieszkalnych butli z gazem skroplonym (propan, butan) o łącznej pojemności do 11 kg na jedno mieszkanie.

Jednak warunkami zarówno efektywnej i bezawaryjnej pracy pompy ciepła, jak i bezpieczeństwa jej użytkowania, jest poprawne zainstalowanie oraz regularne serwisowanie tego urządzenia, zgodnie z zaleceniami producenta. Prace te powinny być przeprowadzane zgodnie z rygorystycznymi standardami bezpieczeństwa, najlepiej przez doświadczonych i rekomendowanych specjalistów. Jedną z prób wykonywanych podczas serwisowania pompy jest test szczelności układu. Czynnik chłodniczy w pompie ciepła znajduje sie pod ciśnieniem (podobnie jak np. w klimatyzacji samochodowej) i w przypadku powstania nieszczelności może „uciekać”, co zmniejsza efektywność pompy i może stanowić pewne zagrożenie, zwłaszcza jeśli jest to np. propan. Do testowania szczelności zgodnie z przepisami wykorzystuje się gaz bezpieczny (azot), wprowadzany pod wysokim ciśnieniem (nawet do 43 bar). Jednak zdarzają sie niestety serwisanci próbujący wykorzystać do tego celu tlen. Gaz ten w połączeniu z substancjami łatwopalnymi, znajdującymi się w systemie pompy (nawet olej do smarowania sprężarki) tworzy mieszankę wybuchową. Wg niektórych informacji to właśnie jej samozapłon spowodował tragedię w Chrząstowicach. Serwisanci testują również system pompy za pomocą specjalnych urządzeń, których parametry określa rozporządzenie Ministra Finansów i Rozwoju. Powinien to być „elektroniczny, przenośny przyrząd do wykrywania nieszczelności, o czułości minimum 5 g/rok, kontrolowany co 12 miesięcy”.

Czy pompa ciepła jest bezpieczna? Tak

Podsumowując nasz artykuł: pompa ciepła jest urządzeniem bezpiecznym, pod warunkiem jej prawidłowego zainstalowania oraz serwisowania. Przy wyborze systemu ogrzewania dla naszego domu jednorodzinnego nie sugerujmy się krzykliwymi nagłówkami na temat eksplozji pomp ciepła w mediach, tylko prawdziwymi i konkretnymi informacjami. Jeżeli chcemy zakupić pompę ciepła, to nie szukajmy na siłę oszczędności, ale poszukajmy dobrego instalatora, który doradzi nam, jakie urządzenie wybrać (najlepiej renomowanego producenta) i prawidłowo je potem zainstaluje. Takie postępowanie przyniesie nam korzyści w postaci niskich rachunków za energię oraz bezpiecznej i bezawaryjnej pracy systemu ogrzewania naszego domu.

 Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (Ł.G.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.pasywny-budynek.pl